Page 185 - Tarihi ve Kültürel Mirasıyla Kocaali E-Kitap

Temettuat Defterleri’nde miktarı, öşür vergisinin miktarı, ağnam vergisi miktarı, aile-
Kocaali (1844) nin sahip olduğu arazi ve tarlaların dönümü, tahmini hası-
lat rakamı ve önceki senenin hasılat rakamı kaydedilmiştir.
Osmanlı Devleti’nde, 15. ve 16. yüzyıllarda tımar sisteminin Arazi hesaplamasında evlek terimi kullanılmıştır. Bir evlek
uygulandığı bölgelerde reayadan vergi mükellefi kimselerin ortalama bir dönümün dörtte biri kadar etmektedir. Hane
bilgilerinin kaydedildiği defterlere Tapu-Tahrir Defterleri reisinin oturduğu köy dışında sahip olduğu emlak ve gayri-
adı verilmiştir. Devletin iktisadi, içtimai, idari ve demogra- menkulleri de kaydedilmiştir. Kocaali’de kimsenin köy dışın-
fik yapısı hakkında bilgiler veren bu sayımlardaki genel amaç da emlak ve gayrimenkulü bulunmamaktadır. Hane reisinin
toprak ürünlerinden elde edilen gelirleri tespit etmek olduğu sahip olduğu büyük ve küçükbaş hayvanların sayısı han, dük-
için nüfusla ilgili kesin ve net bir sayı ifade etmek güçtür. 219 kân, kahvehane, değirmen, hızar ve bunların kira bedelleri,
arı kovanı sayısı, eşek ve at gibi binek hayvanı sayısı ile meyve
Devletin kuruluş yıllarından 19. yüzyıla kadar gerçekleştiri- bahçeleri dönüm veya adet şeklinde yazılmıştır. 222
len tahrirler 1839 Tanzimat Fermanı birlikte yeni reformlara
uygun olarak daha da geliştirilmiştir. Tanzimat’ın ilanıyla yü- Osmanlı Devleti’nde ilk nüfus sayımı 1831 yılında yapılmış-
rürlüğe giren yeni usulde, üretilen mahsulün çeşidi, miktarı, tır. Bu sayımda Kocaali’nin bağlı olduğu Karasu Kazası’nda
fiyatı, tutarı, vergi ödeyen kişinin mesleği ve ticari gelirleri yetişkin erkek nüfusu 709, küçük yaştaki erkek nüfusu ise
ayrıntılı şekilde kaydedilmiştir. Sayımlar köy köy, mahalle 593 olmak üzere toplam 1302 kişidir. Tam on yıl sonra 1841
mahalle yapılmış, bireylerin adres bilgileri de yazılmıştır. tarihinde gerçekleştirilen nüfus sayımında ise toplam erkek
19. yüzyılda yazılan Temettuat Defterleri, Osmanlı halkının nüfusu 71 kişi artarak 1373 olarak tespit edilmiştir. 1844 Te-
sosyal ve ekonomik hayatını yansıtması bakımından kaynak mettuât Defterlerine göre Karasu Kazası’nda Türk nüfusun
teşkil etmektedir. 220 yoğunlukta olduğu, Gayrimüslimlerin ise kaydedilmediği
görülmektedir. Kazada Türklerden başka az da olsa Tatar,
1841 tarihinde gerçekleştirilen nüfus sayımından üç yıl sonra Laz, Kürt ve Araplar da bulunmaktadır. 1841 nüfus sayımın-
1844 yılında Temettuât sayımı gerçekleştirilmiştir. 1844 yılı da 26 kişi Kıpti nüfus bulunmasına karşılık, 1844’de Kıpti
Temettuât Defterleri’ne göre Kocaali Karyesi, “Bolu eyale- nüfusa rastlanmamıştır. Çoğu göçebe olarak yaşayan Kıpti-
tinin havi olduğu kazalardan İzmid Kaimmakamlığı dâhi- ler muhtemelen göç ederek Karasu’yu terk etmişlerdir. 223
linde kâin Karasu Kazası’na tabi Kocaali karyesinde mukîm
ahâlînin emlâk ve arâzî ve temettuâtının mikdârını mübeyyîn Kocaali halkının yüzde 41’i tarımla geçinmektedir. Genel
defteridir.” şeklinde tertip edilmiştir. Bu tarihlerde Kocaali, itibariyle Karasu’da tarımın en az yapıldığı yerlerden biri
Bolu Eyaleti’nin İzmit Sancağı’na bağlı Karasu Kazası’na ait Kocaali’dir. 79 haneden sadece 32 kişi çiftçilik yapmaktadır.
bir dîvân statüsündedir. Darıçayırı Dîvânı, Lâna Dîvânı, İn- Çiftçiler, elde ettikleri tarım ürünlerinden 22.214 kuruş vergi
cirli Dîvânı, Bolazar Dîvânı Karasu’ya bağlı diğer dîvânlar- ödemişlerdir. 224
dır. 221
Kocaali’de biri Sultan Orhan Camii, diğeri Kocaali Mes-
225
Her haneye bir hane numarası verilerek hane reisinin adı, la- cidi olmak üzere iki adet cami ile bir adet sıbyan mektebi
kabı veya unvanı yazılmıştır. Ayrıca mesleği, ödeyeceği vergi bulunmaktadır.

219 Nuri Adıyeke, “Temettuat Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen Nizamname Örnekleri”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama
Merkezi Dergisi, S. 11, Ankara 2000, s. 769.
220 Ali Kınay, “Karasu Kazası’nın Temettuât”, s. 7-8.
221 Ali Kınay, “Karasu Kazası’nın Temettuât”, s. 20-22.
222 Ali Kınay, “Karasu Kazası’nın Temettuât”, s. 22-23.
223 Ali Kınay, “Karasu Kazası’nın Temettuât”, s. 27-28.
224 Ali Kınay, “Karasu Kazası’nın Temettuât”, s. 32
225 Kocaali’deki Sultan Orhan Camii, Yayla Mahallesi’nde varlığını devam ettirmektedir.

GE Ç M İ Ş T EN G ÜNÜ M ÜZE 183