Page 320 - Tarihi ve Kültürel Mirasıyla Kocaali E-Kitap

▼ Karasu Madenleri Osmanlı Anonim Şirketi’nin
Karasu Madenleri
Osmanlı Anonim Anonim Kuruluşu ve Faaliyetleri (1900)
Şirketi’ne Ait Hisse
Senetleri Üzerinde Yer Alan Osmanlı Devleti 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar topraklarındaki madenleri devlet eliyle işletti. Sanayi
Çizimlerden Kesitler
1910 İnkılabı’ndan sonra hammadde arayışı içine giren Batılılar için Osmanlı madenleri iştah kabartıcı bir hal
aldı. Yabancı şirketlerin Osmanlı topraklarındaki madenleri çıkarmak için hükümete başvuruda bulun-
ması üzerine Osmanlı devlet adamları hızlıca maden nizamnâmesi hazırlatarak yürürlüğe sokmak iste-
diler. 1858 yılında kabul edilen Arazi Kanunnâmesi’nde madenlerle ilgili çok az ayrıntı verilmiş olması
415
sonucunda titiz bir çalışmayla 1861 yılında ilk maden nizamnâmesi uygulamaya konuldu. Fakat zaman
içinde yaşanan problemler ve elde edilen tecrübeler sayesinde 1869, 1887 ve 1906 tarihlerinde yapılan
güncellemelerle maden hukuku alanındaki boşluklar doldurulmaya çalışıldı. 416

Sultan II. Abdülhamid döneminde devletin içinde bulunduğu ekonomik krizler, teknoloji yetersizliği,
arazilerin zor ve engebeli oluşu, olumsuz iklim şartları gibi nedenlerden dolayı çıkarılıp işlenmesi müm-
kün olmayan Osmanlı madenleri, yerli veya yabancı şahıs veya şirketlere ihale edilerek ekonomiye kazanç
sağlama yoluna gidilmiştir. Avrupa’daki hammadde ihtiyacı had safhaya ulaştığı için Batılı Bankerler Os-
manlı topraklarındaki çıkarılması en zor olan madenleri bile çıkarıp işlemek için girişimlerde bulunmuş-
lardır. Bu yabancı sermayeli şirketlerden biri de günümüzde Kocaali ile Karasu sınırları arasında bulunan
Karasu Osmanlı Madenleri Anonim Şirketi idi.

En başta Karasu Osmanlı Anonim Şirketi olarak faaliyet gösteren şirket, kurulduğu günden itibaren bit-
mek bilmeyen sorunlarla karşılaştı. Maden cevherlerini çıkarıp işlemek için Osmanlı Devleti’nin açtığı
ihalelere giren yerli veya yabancı kişiler ya da şirketler sadece birkaç yıl işletebildikten sonra iflâs ettiler.
Ardından hisselerini başka şirketlere ya da kişilere devrettiler. Maden ocaklarındaki göçükler, eşkıyaların
fabrikaya dadanması, suçluların maden ocaklarına sığınması, asayişsizlik, faili meçhul olayların vuku bul-
ması gibi nedenler şirketleri iflâsa sürükledi.

415 Mehmet Akif Aydın, “Arazi Kanunnâmesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul 1991, s. 346-347.
416 Özkan Keskin, “Osmanlı Devleti’nde Maden Hukukunun Tekâmülü (1861-1906)”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama
Merkezi Dergisi, S. 29, 2012, s. 125-126.

318 TARİHÎ VE K ÜLT ÜRE L MİR ASIY L A K O CAAL İ