Page 159 - Tarihi ve Kültürel Mirasıyla Kocaali E-Kitap

çıkıyorlardı. Çobanlar yaylada kendi imkânlarıyla yaptıkları Kocaali’de 1520’de 127 kişi, 1560’da 164 kişi ve 1620’de 185
üstü ot ve tahta ile örtülü, bir tarafı kapalı, yanları açık say- kişi yaşamaktadır. Göstergelerden anlaşılacağı üzere 100 yıl
vantlarda kalıyorlardı. içinde Kocaali’nin nüfus artış hızı yavaşlamasına rağmen
genel olarak nüfus artmıştır. 1560 tarihinde Kocaali’de
162
Kocaali bölgesi su kaynağı bakımından zengin olduğu için üretilen ürünler arasında hınta, darı, alef ve kapluca bu-
164
163
yayla ve meralarda yaz-kış yaşama imkânı bulunuyordu. Ço- lunmaktadır. Kocaali, kestane ve meyve üretiminde gayet
bansayvant, Yanıksayvant, Süngüt, Selahiye bir zamanlar iyi durumdadır. Meyve 1025 akçe, kestane ise 117 akçeden
çobanların uğrak mekânı iken sonraki tarihlerde buralarda satılmaktadır. Hayvanlar için çayır üretimi fazladır. Kocaali,
yerleşimler kurulmuştur. Ada Kazası’nın en büyük keten üretim merkezidir. Kazanın
174 akçelik gelirin 132’si buraya aittir. Yıllık toplam 575 akçe
16. ve 17. Yüzyılda Kocaali’de vergi ödeyen Kocaali’de çalışır vaziyette 1 adet un değirmeni

İdari ve Sosyal Yapı de bulunmaktadır. Hızar deresi üzerindeki değirmen kalıntı-
sının bu değirmene ait olduğu düşünülmektedir. Kocaali’de
Kocaali hakkında ilk yazılı belgeler, 1520 yılına aittir. 1520, kârhane ve bâc-ı bâzâr resmi bulunmaktadır. Bu durum, şe-
165
1560, 1590 ve 1620 tahrirlerinde”Karye-i Kocaali” adıyla Ada hir gelişiminin habercisi olarak nitelendirilebilir. Kezâ pazar
Kazası’na bağlı gözükmektedir. Kocaali bu dönemlerde vergisi yalnızca şehirsel yerleşimlerin bulunduğu yerlerden
156
Karasu’dan ayrı başlı başına bir köy statüsünde olup aynı alınmaktadır. 166
zamanda kuzeyin merkezi ve en büyük yerleşim merkezidir.
Milan Çayı’ndan Sakarya Nehri’nin batısına kadar olan böl- 16. yüzyılın sonlarından itibaren Karasu, Kocaali’nin önüne
ge Kocaali’de oturan kadı tarafından idare ediliyordu. 157 geçmiş; Kocaali, Karasu’ya bağlanmıştı. Merkezi Çaybaşı
olan Ada Kazası, Karasu ile birlikte zikrediliyordu. Yerleşik
Kocaali, 16. yüzyılın sonlarına ait bir tapu tahrir defterin- olarak yaşayan 65 kişi kaydedilmiş olup ticaret veya seyahat
de Karasu ile birlikte zikredilip Ada Kazası’na bağlı olarak maksadıyla dışarda olanlar kaydedilmemiştir. Kocaali’nin
gözükmektedir. 1520-1530 yıllarında Kocaali’deki toplam yıllık 4200 akçe geliri bulunmaktadır. Hane ve mücerred
158
erkek nüfus 127 olup, 17 hane ve 12 mücerredden oluşuyor- vergisi 660, buğday ve diğer hububatlardan elde edilen ge-
159
du. Bunların 11’i kalyoncu idi. Kalyoncular, deniz ticareti lirler 2800, keten 100, meyve 100, kovan 100, çayır 30, kesta-
160
yapıyor, lojistik görevi görüyorlardı. Sakarya ve Milan iskele- ne 100, değirmen 30, kârhane 20, kışlak 100 ve bâd-ı heva ve
lerinden nakledilen odun ve keresteleri tersane ve limanlara deştbâni 160 akçe ile teşkil etmektedir. Kocaali ve Lâhna
167
ulaştırmakla yükümlüydüler. Hayvancılık, balıkçılık ve arıcı- karyesi sakinleri vergi karşılığında Tersane-i Âmire’ye kereste
lık da geçim kaynakları arasındaydı. 161 keserdi.

156 16. yüzyılda Ada Kazası’nın merkezi Kutluca-i Kebir nam-ı diğer bugünkü Çaybaşı Köyü’dür. Adapazarı’nın bugünkü mekânında teşekkülü 18. yüzyılın
ikinci yarısından sonraya tekabül etmektedir. Bkz: Resul Narin, Sakarya Türkmen/Manav Tarihi, s. 68.
157 Yücel Öztürk, “XVI. Asırdan XVII. Asrın Başlarına Kadar Ada Kazası”, Sakarya İli Tarihi, Ed. Mehmet Alpargu, Sakarya Üniversitesi Rektörlüğü
Yayınları, C. 1, Sakarya 2005, s. 230-235.
158 Turgut Subaşı, Prof. Dr. Atilla Çetin’e Armağan, Sakarya Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Sakarya Kitaplığı, Yayın No
39, Adapazarı 2016, s. 261.
159 Evlenmemiş, Bekar.
160 Denizci.
161 Öztürk, “Ada Kazası”, s. 237.
162 Öztürk, “Ada Kazası”. s. 249.
163 Buğday.
164 Buğdayın bir çeşidi.
165 Pazar yeri vergisi.
166 Öztürk, “Ada Kazası”, s. 255-264.
167 Vedat Turgut, “XVI. Yüzyılın Sonlarında Kocaeli Sancağı’nda Demografik ve İktisadi Vaziyet”, Ed. Haluk Selvi, M. Bilal Çelik, Uluslararası Gazi Akça
Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları, Kocaeli 2015, s. 424.

GE Ç M İ Ş T EN G ÜNÜ M ÜZE 157