Page 327 - Tarihi ve Kültürel Mirasıyla Kocaali E-Kitap

1906 yılında Alman seyyah Wilhelm Endriss maden fabrikasını ziyaret etti. Burada ahşap kaplamalı
Rum evlerinden oldukça etkilenen Endriss, 5-6 yıl öncesine kadar madende yaklaşık 1000 işçinin
çalıştığını, topraktan çıkarılan simli kurşun, çinko ve demir cevherinin giderek azalması yüzün-
den işçi sayısının 200’e düştüğünü ifade etmiştir. Fransız maden müdürü ile görüşen Endriss,
şirketin merkezinin İstanbul’da bulunduğunu, kuruluş sermayesinin 3.200.000 Frank olup,
12.000’inin imtiyazlı, 20.000’inin olağan hisse senetlerinin her birinin 100 Frank değerinde
olduğunu belirtmiştir. 429

Şirketin her iki sermayeye ait 1.5 ve 10 hisselik hisse senetleri bulunmaktaydı. 1904 yılında
%5 faizli toplam 800.000 Frank değerinde tahvil satılmış olup, bunlar yine 1.5 ve 10’luk
küpürler halindeydi. Sermaye 1910 yılında her biri 100 Frank değerinde 20.000
imtiyazlı ve 30.000 olağan hisseden oluşan 5.000.000 Frank’a yükseltilmişti. Bu
hisseler 1904 kağıtlarından farklı desende olup 100, 500 ve 1000’er Frank’lık
hisse senetleri ile alıcılara ulaştırılmıştı. Şirketin yönetim kurulunda Leon Sel-
lie, A. Siniossoğlu, D. G. Corpi, Isak Fernandez, İsmail Efendi, T. Rouzaud,
O. Tcheradjian, A. Cırağı ve Süreyya Bey bulunmaktaydı. Zamanla yeni his-
sedarların girmesiyle yönetim kurulu değişmiştir. 1904 yılında şirketin yönetim
kurulu başkanlığını Mavro Kordato yapmakta, kurul üyelerinin çoğu aynı zamanda Balya
Karaaydın ve Kesendre maden şirketlerinin yönetim kurullarında da yer almaktadırlar.
430

Şirket, Fransızlardan sonra Rus, İngiliz ve İtalyanların bünyesine girmiş-
tir. Şirket, kurulduğu günden itibaren çoğunlukla zarar etti.
431
Gün geçtikçe toprak altında yeteri kadar maden bulunma-
dığını gören şirket yetkilileri Osmanlı Devleti ile pazarlığa
tutuşup daha geniş bir bölgede maden arama çalışmaları
başlatmak istediklerini ifade ettiler. Madeni tükenen ocaklar
birer birer kapanmaya başladı. Kocaali ve Karasu’da yüzyıllar
boyunca kurşun ve çinko madenlerinin bulunduğunu bilen
Osmanlı Devleti, belki de maden miktarının az olmasından
dolayı burada büyük çapta bir maden çıkarma girişiminde
bulunmamıştı.

429 Müzeyyen Ünal, “İzmit Sancağı’nda Yabancı
Sermaye (1881-1914)”, s. 662-663, https://do-
cplayer.biz.tr/122727924-Izmit-sancagi-n-
da-yabanci-sermaye.html. 19.04.2022.
430 Müzeyyen Ünal, “İzmit Sancağı’n-
da Yabancı Sermaye, s. 662-665.

431 Ertan Gökmen, “II. Abdülha-
mid Dönemi Osmanlı Maden
İmtiyazları (1878-1899)”, Belleten,
C. 71, S. 262, s. 988-989.

GE Ç M İ Ş T EN G ÜNÜ M ÜZE 325