Kocaali ismi, tarihte ilk olarak 16. yüzyılda 1520 yılına ait bir Osmanlı arşiv vesikasında karşımıza çıkmaktadır. 16. ve 17. yüzyıllarda bölgedeki en büyük yerleşim yeri olan Kocaali, Ada Kazası’na bağlı bir köy statüsünde bulunmaktadır. Daha sonra 18. yüzyılda kurulan Karasu Kazası’na bağlanmış ve bu durum 1987 tarihinde Kocaali İlçe olana kadar devam etmiştir.

Kocaali, Bolazar, Lâhna ve Melen Köyü, henüz Bizans İmpratatorluğu’na bağlı iken 1295-1305 tarihleri arasında merkezi Kastamonu’da bulunan Çobanoğulları Beyliği’nin son beylerinden Ali Amourios tarafından denizden filolarla çıkarma yapılarak ele geçirilmeye çalışılmış ve yağmalanmıştır. Sonrasında kısa süreliğine yeniden Bizans hâkimiyetine giren bölge bu kez 1305-1315 tarihleri arasında Orhan Gazi’nin kumandanlarından Konur Alp tarafından fethedilmiştir. Akabinde Türkmenlerin iskân edilmesiyle bölge Türkleştirilmiş ve İslam toprağı haline getirilmiştir.

15. yüzyılda Koca Ali Bey adında bir şahsiyet tarafından Kocaali Vakfı kurulmuş ve şehir merkezinde Kocaali Mescidi inşa edilmiştir. Koca Ali Bey tarından bir vakıf köyü olarak kurulan Kocaali, bu sayede yüzyıllar boyunca istikrarlı bir yerleşim yeri olmuştur. Halkın çoğu odunculuk, kereste tüccarlığı, denizcilik, madencilik, tarım ve hayvancılıkla geçinmiştir.

16. ve 17. yüzyıllarda Sakarya’dan Melen’e kadar olan Kuzey Doğu Sakarya bölgesindeki en büyük şehirsel yapı Kocaali’de bulunmaktaydı. Kuzeyde pazar sadece Kocaali’de kuruluyor, çevre köylerde yaşayanlar alışverişlerini Kocaali Pazarı’ndan yapıyorlardı. Melen Irmağı’ndan Sakarya Nehri’nin batısına kadar olan bölgeyi idare eden Kadı, Kocaali’de oturuyordu. 17. yüzyılda Kocaali Kadısı olan Recep Efendi’nin bölgeye pek çok hizmetleri dokunmuştur. Kadıköprü/Kadıköy isminin bu şekilde oluştuğu düşünülmektedir.

18. yüzyılda Karasu Kazası’na bağlı bir köy statüsünde olan Kocaali, Karasu Naibi tarafından atanan “Bey” tarafından yönetiliyordu. 1790-1812 tarihlerinde Kocaali Beyi, Hacı Yusuf Ağa’dır. Hacı Yusuf Ağa vefat ettikten sonra oğlu İsmail Ağa da 1825 tarihine kadar Kocaali Beyi olmuştur.

Sultan II. Mahmud tarafından Ayanlık Müessesi’nin otoritesi büyük ölçüde ortadan kaldırıldıktan sonra 1829 tarihinde muhtarlıklar kuruldu ve zaman içinde taşrada muhtarlık müessesi oluşmaya başladı. Osmanlı Arşiv Belgelerine göre ilk Kocaali Muhtarı Akbalta oğlu Yakup Bey’dir. 1845’e kadar muhtarlığa devam etmiştir. Sonraki yıllarda Sinanoğlu aile bireyleri uzunca müddet Kocaali’nin muhtarlığını yapmışlardır. Melen Köyü muhtarları da genellikle Sinanoğlu ailesinden seçilmiştir. Kocaali, 1884-1887 yıllarında Karasu Nahiyesi’nin merkezi haline getirilmiş fakat Ada Bazarı Kazası’na uzak olduğu gerekçesiyle nahiye merkezi İncirli yapılmıştır.

Kocaali’ye ilk dış göçü 1830’lu yıllarda Filibe ve Yanya’dan gelen oluşturmaktadır. 1856 Kırım Savaşı’ndan sonra Tatarlar, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan (93 Harbi) sonra Gürcü, Çerkes, Abaza, Bulgar, Boşnak ve Pontus Rumları Kocaali’ye göçmüşlerdir. Bu tarihten önce Kocaali’de tek bir Rum dahi bulunmamaktadır. Madencilikle geçinen Rumlar 1923’ten sonra nüfus mübadelesi dâhilinde Yunanistan’ın Vodina bölgesine gönderilmişlerdir.

1954 yılına kadar Karasu İlçesi’ne bağlı bir köy olan Kocaali, bu tarihte bucak merkezi olmuş ve 1956 yılında belediye teşkilatı kurulmuştur. 1956 seçimlerinde Rıza Samrıoğlu Kocaali’nin ilk bucak belediye başkanı olmuştur. 04.07.1987 tarihinde Hamza Ekşi’nin Belediye Başkanlığı döneminde Kocaali ilçe olmuştur. Günümüzde, Sakarya iline bağlı bir ilçe olarak teşkilatlandırılmış olup kaymakam ve belediye başkanı tarafından idare edilmektedir.