Page 199 - Tarihi ve Kültürel Mirasıyla Kocaali E-Kitap

Belgenin devamında, Karasu’nun son yıllarda hızla gelişen İpek Yolu’na naklediliyordu. Kocaali ormanlarından kesilen
Adapazarı Kaymakamlığı ile ticari ilişkilerini geliştirdiği ve kereste ve odunlar denize indiriliyor, donanmanın ve İstan-
bu sebeple Adapazarı’na daha yakın olan İncirli’nin bizzat bul’un ihtiyacını karşılamak üzere gemilerle gönderiliyordu.
hükümet tarafından merkez yapıldığı hatırlatıldıktan sonra
Kocaali’nin kenar mahalde bulunduğu, Adapazarı’na 14 saat Ancak 19. yüzyıldan itibaren Adapazarı’nın hızla gelişmesi,
mesafede olduğu, postane ve hükümet binalarının bulunma- ticaretin Hendek’ten Adapazarı’na kaymasını sağladı. Ada-
dığı, yazın ve kışın bir günde gidiş gelişin mümkün olmadığı pazarı hızla gelişiyor, Sakarya Nehri’nin akış istikametinde
belirtildi. Ayrıca, yol üzerinde Kocaboğaz adlı yerde yir- güneyden kuzeye dek sıralanmış yerleşim yerlerinin merkezi
263
mişer metrelik iki tepenin ortasından denize doğru büyük haline geliyordu. Bütün bunlara bağlı olarak aynı istikamet
bir göl bulunduğu, üzerinde köprü olmadığı için ulaşımın üzerinde bulunan İncirli de gelişiyor, özellikle eski Kara-
potlarla sağlandığı ve yolun güvenli olmadığı ifade edildi. 264 su’dan yani Nefs-i Karasu’dan göç alıyordu.

Belgenin son kısmı ise, nahiye merkezinin Nefs-i Karasu’da 1837-1847 yıllarında Kitçikboğaz, Kalayköy ve Nefs-i Karasu
olduğu dönemlerde buraya yakın olan Tahta İskelesi adlı ye- civarında veba gibi hastalıkların görülmesi halkı perişan et-
rin liman olarak kullanıldığı, nahiye merkezinin İncirli’ye miş, onlarca insan ölmüştü. Bu nedenle halkın büyük çoğun-
alınmasıyla birlikte bundan böyle Sakarya ağzının liman ola- luğu bu bölgeden İncirli’ye göçmüş, İncirli’de oturanlar ise
rak kullanımının daha uygun olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca, artık yazlık Karasu’ya gitmemeye başlamıştı. Bir diğer etken
Karasu Deresi mahallinde kurulma aşamasında olan maden ise, Sakarya Nehri ağzındaki denizcilik faaliyetlerinin ticari
fabrikasında kullanılmak üzere tedarik edilen barutun Tahta hacminin her geçen gün daha da gelişmesiydi. Bu durum,
İskele yerine Sakarya ağzına getirilmesinin daha uygun ola- İncirli’yi Kocaali’ye göre zaman içinde daha avantajlı hale
cağı beyan edilmiştir. 265 getirdi.

Kocaali halkı, nüfusunun fazla olmasından dolayı nahiye 1871 Vilayet Nizamnamesi ile İncirli, kaza merkezi yapıl-
merkezi olma iddiasında bulunuyordu. Dönemin Karasu dıktan sonra Osmanlı hükümeti, İncirli’yi bayındır hale
Nahiye Müdürü de böyle düşünüyordu. 1877-1878 Osman- getirmek için bütçe ayırdı. İlk olarak Kandıra ve Adapaza-
lı-Rus Harbi’nden sonra Balkan, Kafkas ve Karadeniz üze- rı’ndan buraya yollar yapıldı ve telgraf hattı çekildi. Yol ya-
rinden onlarca göç alan Kocaali’de birçok yeni yerleşim mer- pımı ve telgraf direklerinin inşası sırasında bölge halkından
kezi kurulmuştu. Fahriye, Caferiye, Demiraçma, Açmabaşı önemli ölçüde faydalanıldı. Özellikle yol kazımı sırasında
266
bunlardan bazısıdır. halktan angarya hizmet alımı yapıldı. Telgraf hattı, Kara-
su’nun Adapazarı ve Kandıra ile haberleşmesini sağlıyordu.
Nüfusu hızla artmakta olan bir yerleşim yerinin nahiye mer- Lâkin telgraf telleri sık sık eşkıyaların saldırısına maruz ka-
kezi olmak istemesi gayet doğaldır. 19. yüzyıl evvelinde Ada- lıyor, haberleşme kesiliyordu. Adapazarı Kaymakamlığı’n-
pazarı bir şehir olarak henüz teşekkül etmeden önce Hen- da, Karasu iskelelerindeki ticari hareketliliği takip etmek
dek daha büyük bir merkezdi. Ticaret yollarının da üzerinde amacıyla bir birim oluşturuldu. Telgraf hatlarına eşkıyalar
yer alan Hendek’in denizle bağlantısı Çam Dağı üzerinden tarafından saldırı yapıldıkça Karasu’nun Adapazarı ve Kan-
Kocaali yolu ile sağlanıyordu. 17. ve 18. yüzyıllarda Kocaali, dıra ile irtibatı kesiliyor, Sakarya ağzına yanaşan İtalyan,
Hendek şehir merkezine daha yakın idi. Kocaali’de pazar Fransız ve İngiliz gemilerinin faaliyetleri hakkında sağlıklı
kuruluyor, denizden gelen ticari mallar Hendek’ten geçen bilgi alınamıyordu. 267

263 Kocaboğaz, bugünkü Küçükboğaz’dır. Bazı belgelerde Gölbaşı olarak da geçmektedir.
264 BOA, ŞD. 1583/15/1-1.
265 BOA, ŞD. 1583/15/1-1.
266 Fahriye’nin günümüzdeki adı Kozluk’tur.
267 BOA, ŞD. 1583/15/1-2.

GE Ç M İ Ş T EN G ÜNÜ M ÜZE 197