Page 242 - Tarihi ve Kültürel Mirasıyla Kocaali E-Kitap

Odun Tüccarı biri olan Hamid Efendi, özellikle I. Dünya Harbi zamanın-
Hamid Usta’nın Katli da Sakarya, Milan ve Kocaali iskelelerinden her gün onlarca
kıta odunu İstanbul’a gönderiyordu. 23 Mart 1914 tarihinde
Osmanlı Devleti, bütün Anadolu kıyılarında olduğu gibi Kocaali Rum Ortodoks Kilisesi Papazı Pavli ile arazi müca-
Kocaeli sahillerinde de tersaneler kurmuştu. Kocaeli Sancağı delesi yaşadı. Araziyi bir türlü paylaşamayan Hamid Efendi
aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin odun ve kereste ihtiya- ve Papaz Pavli sürekli olarak üst makamlara birbirlerini şikâ-
cını karşıladığı önemli merkezlerden biriydi. Kocaeli San- yet ettiler. Yetkililer ise her ikisinin arasındaki sorunları bir
316
cağı’na bağlı Karasu Kazası’nın Kocaali Karyesi de devlete an evvel halletmesi yönünde talimat verdiler. 322
odun ve kereste sağlıyordu. Kocaali ve Karasu ormanların-
317
dan kesilerek hazır edilen tomruklar Sakarya Nehri ve Melen 1914 yılında Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte
Çayı sayesinde kolayca iskeleye indiriliyor, burada kalyonlara erkeklerin çoğu savaşa gitmiş, köy ve kazalarda yalnızca kadın
yüklenerek ihtiyaç yerlerine gönderiliyordu. Tomrukların çocuk ve yaşlılar kalmıştı. Osmanlı Devleti’nin cephelerde
318
nehre indirilmesinde Sakarya ve Melen’i besleyen dere ve ır- bir bir yenilgiye uğramasıyla birlikte Anadolu’daki Rumlar
makların da rolü büyüktü. Bütün bu etkenler iş gücünü ko- başta olmak üzere diğer azınlıklara gün doğmuş, İtilâf Dev-
laylaştırıyor, maliyeti azaltıyordu. Karadan herhangi bir güce letleri’nin de desteğini olarak çeteler kurmaya başlamışlardı.
gerek kalmadan büyük meblağlardaki tomruklar kalyonlarla
gönderiliyordu. 319 Rum çetelerinin yanında Osmanlı vatandaşı eşkıyalar da
türemişti. Bunların çoğu asker kaçağı olup halka zulmeden
Kocaali, zengin ormanlara sahiptir. Halk, Osmanlı Devle- kişilerdi. Kocaali’de faaliyet gösteren Adil ve Bayram bunlar-
ti’ne vergi karşılığında odun ve kereste kesmekle yükümlü- dan bazısıdır. 1911 yılında Adil ve Bayram, Hamid Efendi’yi
dür. Bu nedenle ahalinin asıl mesleği odunculuktur. Tarım, tehdit etmeye başladı. Defalarca kez evine baskın düzenleyip
hayvancılık, ticaret ve denizcilikle uğraşan toplum aynı Hamid Efendi’den zorla haraç kestiler. Daha fazla direneme-
zamanda odunculuk da yapmaktadır. Kısacası odunculuk, yen Hamid Efendi, Karasu Nahiyesi’ne ve Adapazarı Kay-
bölge halkının temel geçim kaynaklarındandır. Oduncula- makamlığı’na telgraf çekerek can ve mal güvenliğinin bulun-
ra hattâb adı verilmektedir. Odun, kereste ve tomruklar madığını söyleyerek devletten koruma talep etti. Jandarma
320
kereste tüccarları tarafından hattâplardan satın alınıyordu. birkaç kez çeteye operasyon yapmış olsa da somut bir başarı
Fakat hattâplar ile kereste tüccarları arasında fiyat yüzünden elde edemedi. 323
devamlı sıkıntılar yaşanmıştır. Kereste tüccarları fiyatı olabil-
diğinde aşağı çekmeye çalışmış, hattâplar ise buna direnmiş, Hamid Efendi bütün tehditlere rağmen bölgede ticari faa-
karşı çıkmıştır. Yaşanan sıkıntılar bazen kavgalara sebep ol- liyetlerini devam ettirmeye çalıştı. 1918 yılında Karapelit’te
muş, mesele üst makamlara kadar gitmiştir. 321 ortaya çıkan Corci oğlu İstavri ve çetesi de Hamid Efen-
di’yi tehdit edip haraç kestiler. Parasını ve eşyasını gasp et-
Kocaali’de dikkat çeken odun tüccarlarından biri de Hamid tiler. 24 Ocak 1919 gecesi Hamid Efendi’nin evi eşkıyalar
Efendi’dir. Bölgenin en ileri gelen, zengin şahsiyetlerinden tarafından basıldı. Kendilerine direnen Hamid Efendi ve

316 Mustafa Gürbüz Beydiz, “Osmanlı Dönemi Gemi Yapımında Ağaç Kullanımı”, Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, S. 2, Ağustos 2017, s. 1-2.
317 Yücel Öztürk, “Ada Kazası”, s. 274.
318 BOA, AE. SMST. II. 81/8628.
319 BOA, C. BH. 199/9299/1.
320 Oduncu, ormandan odun kesen kişi.
321 Resül Narin, “Osmanlı Devleti Zamanında Kocaeli Ormanları”, Belleten, C. LXXV, S. 274, Aralık 2011, s. 771.
322 BOA, DH.EUM.EMN. 62/5.
323 BOA, DH.H. 61/46.

240 TARİHÎ VE K ÜLT ÜRE L MİR ASIY L A K O CAAL İ